De vijf fases van het rouwproces
Rouw ziet er bij iedereen anders uit en het rouwproces verloopt bij iedereen op een andere manier. Volgens de Zwitsers-Amerikaans psychiater Elisabeth Kübler-Ross kun je het rouwproces verdelen in vijf fases:
Fase 1: Ontkenning
Fase 2: Boosheid
Fase 3: Onderhandelen
Fase 4: Verdriet en depressie
Fase 5: Aanvaarding
Wanneer mensen te maken krijgen met verlies is de eerste reactie vaak één van ontkenning. Deze ontkenning werkt vaak als een schokdemper, omdat de pijn van het verlies vaak te groot is om te verwerken. Als de waarheid van het verlies eenmaal is doorgedrongen volgt er vaak een periode waarin veel boosheid en woede bovenkomt. Dit kan gaan over de gebeurtenis zelf of is gericht op specifieke personen. Vervolgens gaat iemand onderhandelen. Dit is vaak een belofte aan zichzelf om dingen anders te gaan doen, beloftes aan zichzelf te maken, om de pijn te verzachten of niet meer te hoeven voelen. Wanneer iemand door heeft dat het ontkennen van het verlies niet werkt, de woede hem of haar niet verder brengt en het ook geen zin heeft om de pijn te ontlopen om het verlies te kunnen verwerken, volgt een periode van verdriet en depressie. Een gevoel van machteloosheid overvalt die persoon. Op een gegeven moment zal het gevoel van machteloosheid plaats maken voor berusting en acceptatie van de situatie.
Volgorde rouwfases
Wat belangrijk is om op te merken bij de vijf fases van rouw van Kübler-Ross, is dat de fases niet in bovenstaande volgorde hoeven te verlopen. Het kan zelfs zijn dat je een bepaalde fase overslaat of dat de fases zich tegelijkertijd voordoen. Dit is bij kinderen net zo.
Rouwproces kinderen
Maar hoe ziet normale rouw er bij kinderen verder uit? Wat belangrijk is om te beseffen is dat kinderen vaak nog niet goed woorden kunnen geven aan alle gevoelens en emoties die zij ervaren. Met als gevolg dat deze gevoelens en emoties er op een ongecontroleerde manier uitkomen. Een normale reactie op verlies is verdriet, woede, vermoeidheid, onzekerheid, maar soms ook opluchting. Daarnaast kunnen al deze emoties en gevoelens ook fysieke reacties veroorzaken, zoals hoofdpijn, buikpijn, misselijkheid, verstopping of hyperventilatie. En tot slot moeten we ook niet vergeten dat kinderen vaak ook vast komen te zitten met allerlei gedachtes in hun hoofd. Het kan zijn dat ze zich op de een of andere manier schuldig voelen of verward raken.
Wat in ieder geval belangrijk is, is dat kinderen en jongeren de ruimte krijgen om hun emoties en gevoelens rondom het verlies wel kunnen uiten. Praten is dus vaak lastig, maar gelukkig zijn er ook nog andere opties. In mijn praktijk teken en schilder ik veel met kinderen. Daarnaast kan het helpen om muziek te maken of gebruik te maken van knuffels. Hoe dan ook is het belangrijk dat de werkvorm past bij de belevingswereld van het kind. En wat ik nogmaals belangrijk vind om te benoemen is dat rouw niet alleen optreedt na de dood, maar ook na verlies in het algemeen: een scheiding, een verhuizing, een ziekte, etc.
Rouwtaken
William Worden, een Amerikaans rouwdeskundige, beschrijft 4 rouwtaken. Deze rouwtaken zijn letterlijk taken die je kunt doorlopen tijdens het rouwproces. In mijn praktijk vormen deze vier rouwtaken de basis van de coachingsessies:
1e taak: aanvaarden van het verlies
2e taak: het doorvoelen van de pijn en van andere gevoelens en emoties
3e taak: aanpassen aan het nieuwe leven na het verlies
4e taak: het verlies een plek geven om verder te kunnen leven
Het zal per kind verschillen hoe deze taken vorm krijgen, want elk kind is natuurlijk anders. Indien je na het lezen van deze blog vragen hebt over het rouwproces bij jouw kind, laat het dan weten. Je kunt contact opnemen via de contactpagina van mijn website.