Rouwverwerking bij kinderen
Kinderen zijn van nature enorm veerkrachtig. Kunnen ze op het ene moment nog in zak en as zitten, hebben ze het volgende moment weer de grootste lol. Kinderen zijn in dat opzicht “anders” dan volwassenen. Zo kunnen wij als volwassenen ellendig lang piekeren over wat ons dwars zit en wat de gevolgen van onze acties zijn, om vervolgens geen notie meer te maken van alle mooie dingen die om ons heen gebeuren. Rouwverwerking bij kinderen vraagt naar mijn mening dus ook om een iets andere aanpak dan bij volwassenen en om meer flexibiliteit.
De nacht waarin alles verandert
Ik weet het nog als de dag van gisteren. Het is 16 november 1999. Het is midden in de nacht als mijn vader mij wekt en uit bed tilt. We lopen naar de slaapkamer van mijn ouders en daar ligt mijn moeder, aangekleed en wel op het bed. Dat is gek, zo midden in de nacht. Maar wat ziet ze er mooi uit denk ik nog. Het volgende wat ik zie zijn twee vreemde mensen die ik nooit eerder heb gezien. Een oudere man en vrouw. Dat is ook een beetje raar. Papa vertelt dat mama net is overleden en dat deze mensen mama net hebben aangekleed en mooi hebben gemaakt. Ik mag even bij mama kijken en aan haar hand zitten als ik dat durf. Wat is ze koud! Ik snap niks van de hele situatie, maar als ik de gang inkijk, zie ik dat al mijn zussen hun matras inmiddels naar mijn slaapkamer hebben gesleept. Wat gezellig! Een logeerpartijtje! Ik ben helemaal in mijn nopjes, want hoe gezellig is het dat we de rest van de nacht met zijn vijven kunnen kletsen en mooie vlechten kunnen maken bij elkaar. Top nacht. Als we rond 5 uur aan het ontbijt zitten is iedereen somber. Ik niet. Ik ben klaar voor deze nieuwe dag en doe ondertussen nog wat radslagen in de woonkamer. En als ik dan ook nog hoor dat ik niet naar school hoef die dag? Geweldig…
Een kwestie van perspectief
Wat voor mijn zussen en vader een harde en sombere realiteit werd die nacht, was voor mij een schat aan gezelligheid. Ik was vijf jaar en kon de gebeurtenis die had plaatsgevonden, het overlijden van mijn moeder, niet in perspectief plaatsen. Naarmate de nieuwe realiteit en het nieuwe normaal erin sijpelde, kreeg ik pas door wat die nacht te betekenen had. Voor mijn zussen, die een stuk ouder waren (11, 13, 16 en 18 jaar), was dit wel meteen duidelijk. Dit betekent dat besef van een geleden verlies voor ieder kind een ander startpunt heeft. Voor sommige kinderen begint het voor het overlijden al, voor andere kinderen net na het overlijden en voor weer andere kinderen pas een paar weken daarna. En dat is oké. Het heeft allemaal te maken met hoe snel een kind al kan schakelen en zijn of haar situatie in perspectief kan plaatsen. Je kunt een kind in ieder geval helpen door te vertellen wat de nieuwe realiteit inhoudt en welke gevolgen (voor nu) dit heeft voor het kind. Want een kind voelt alles aan. Het voelt jouw verdriet, woede en angst. Het voelt zich stuurloos. Duidelijkheid in wat de nieuwe situatie inhoudt, geeft houvast. Zeg waar het op staat, maar houd in je formulering wel rekening met de leeftijd van het kind.
Het ontladen van emoties
Daarnaast vraagt begeleiding van het rouwproces om flexibiliteit. Heeft het kind lol, plezier en is het lekker aan het spelen? Mooi! Laat het lekker zijn of haar gang gaan en push niet om op dat moment gesprekken over het verlies te voeren, tenzij ze hier zelf over beginnen. Zie je dat het kind wat teruggetrokken, verdrietig, somber of boos is? Gebruik dat moment om ruimte te creëren voor het ontladen van zijn of haar emoties. Probeer eerst te achterhalen of het kind boos of verdrietig is. Is het kind boos? Moedig dan aan om even heel hard in de bank, matras of een kussen te schreeuwen en te slaan. Net zolang tot er geen schreeuw of stomp meer uit het kind komt. Je kunt ook een lege emmer op zijn of haar hoofd zetten en ze dan heel hard laten schreeuwen. Wat ook nog een optie is (als je niet bang bent voor ballonnen), is om ze al hun woede in een ballon te laten blazen. Als de ballon vol is doe je een knoop in de ballon en laat je ze de volgende ballon vol blazen. Net zo lang tot alle woede eruit is. Als alle woede in de ballonnen geblazen is, mogen alle ballonnen kapot getrapt worden. Dat lucht vast en zeker op! Let op, vaak is woede een schild om het verdriet heen. Het kan dus goed zijn dat na het ontladen van boosheid en woede, verdriet loskomt. Dit is normaal.
Is het kind verdrietig? Zorg er dan voor dat je het kind bescherming geeft in de vorm van een knuffel. Ga samen ergens zitten en blijf net zolang zitten tot de tranen minder worden. Probeer de stilte niet vol te praten of grapjes te maken om het kind op te vrolijken. Lukt het huilen niet? Zet dan eens een klassiek nummer op van bijvoorbeeld Ludovico Einaudi en laat de muziek maar haar werk doen. Negen van de tien keer helpt dit.
Als de emoties zijn ontladen kun je vragen of er iets gebeurde of dat er een gedachte was die ze boos of aan het huilen heeft gemaakt. Kijk of er een gesprek loskomt, maar dwing niet tot praten. Luister naar hun verhaal en hou je eigen mening en eigen verhaal even voor je. Het allerbelangrijkste is dat je aanwezig blijft en de ruimte schept voor het kind om zijn of haar emoties te uiten, zonder dat jij met je eigen verhaal en emoties de ruimte inneemt. Het gaat nu echt om het kind.
Het rouwproces bij kinderen
Blijf bovenstaand proces herhalen. Rouwverwerking bij kinderen komt in fases en periodes, net als golven. In het begin, wanneer het verlies nog vers is, zijn de golven van emotie hoog en wild. Maar naarmate de tijd verstrijkt, zullen de golven lager en rustiger worden. De key om het rouwproces bij kinderen te kunnen starten is om aanwezig te zijn en de ruimte te creëren om de emotie te ontladen.
Heb je na het lezen van deze blog behoeft aan meer tips? Neem dan eens contact op via het contactformulier, de mail of bel me.